Bu sefer ki yazımda da çini sanatının güzelliklerine değinmek istedim. Genel olarak bakarsak çok zevkli olan, baktıkça göz zevkimizi ve estetik algılarımızı okşayan çinilere bir de yakından bakmaya görün. Zevkli olduğu kadar derin bir konudur çiniler. Her dönemde yapılara ustalıkla uygulanan, renk cümbüşü içerisinde bizlere sunulan o şahane renkleri ve motifleri tasarlamak, anlamlandırmak, ortaya çıkarmak tabi ki de usta ellerin işidir. Kobalt mavisi, firuze rengi… Bende bilmezdim ta ki öğrencilik dönemlerinde Selçuklu dönemi çini sanatını görene kadar. Ah bu Selçuklu! Ufkumu genişleten uygarlık… Lakin çini sanatının çıkış noktasına genel olarak bakacak olursak ilk örnekler Mısır ve Mezopotamya’dadır.
Çini Sanatı
Dediğim gibi çini sanatı derin bir konudur ne kadar çok bilgi sunsak azdır. Benim algıyı çekmek istediğim nokta; çininin hem günlük kullanım eşyalarında hem de mimari yapılarda yer aldığı asaletli halidir. Semerkant Gür-i Emir Türbesi mesela… Abidevi kubbesinin özenle tasarlanmış çinilerinin renk asaletini, uyumunu, zerafetini hepimiz biliyoruz. Lacivert, türkuaz ve mavinin belli bir kompozisyon dahilinde uyum ve simetri içerisinde tasarlanışı tabloya, manzaraya bakarcasına insana huzur verir.
Uzun uğraşlar sonucu ortaya çıkan çini eserlerin yazı, geometrik, figürlü ve bitkisel süslemelerle birbirine harmanlandığı örnekler çok fazladır. Özellikle figürlü süslemelere bakıldığında birçok örnek belli ikonografik anlamlar taşımaktadır. Genellikle bu anlamlar Selçuklu dönemi çerçevesinde bakıldığında saray yaşamı av, taht, eğlence sahneleriyle döneme ışık tutma açısından da çok büyük önem taşımaktadırlar. Kullanılan renkler, tekniklerle zor ve aşamalı bir biçimde ortaya çıkan bu tarz çini örnekleri günlük kullanım eşyalarında görülmektedir.
Osmanlı’da Çini Hikayesi
Gelelim Osmanlılar’a… İznik’ten başlayıp Kütahya’dan Tekfur Sarayı’na oradan Çanakkale’ye uzanan çini hikayesinde çok fazla başarılı örnekler verilmiştir. Buna memleketim Bursa’nın Yeşil Türbe’sini örneklemeden geçemem. Yeşil insana nasıl bir huzur verir sorusunun cevabıdır Yeşil Türbe. Dışı ayrı içi ayrı güzellikte sunulan çini örneklerinin insana kattığı manevi huzur anlatılmaz yaşanır niteliktedir.
Sonuç olarak farklı dönemlerden örneklerle pekiştirerek anlatabildiğim ifade edebildiğim kadarıyla umarım bin bir emekle yapılan çinilere biraz olsun dikkat çekebildiysem ve doğru ifade edebildiysem ne mutlu bana. Sanatla kalmak dileğiyle…
