Artist’s Books, sanatçıların yaptığı kitaplar veya sanatçılar tarafından tasarlanmış kitaplar anlamına gelmekte. Bu kulvara sokacağımız diğer sanatsal üretme biçimi ‘altered boks’ yani değiştirilmiş kitaplar olarak da yer alır. Ülkemizde pek bilinmemekle birlikte yurtdışında örnekleri fazlasıyla mevcuttur. Artist’s Books fuarları ve çeşitli kentlerde satışı yapılan kitabevleri vardır.
Sanatçı kitapları (Artist’s Books) çok değişik şekillerde hazırlanıyor. Sanatçı isterse kitabının kağıt hamurunu hazırlayıp kağıdını yapıyor, yazıyor, resimliyor, ciltliyor. Dilediği sayfa sayısında ve dilediği her malzemeyi sayfa olarak kullanmakta son derece özgür oluyor.
Judy Barras
Aşağıdaki resimde Judy Barras’ın ne kadar özgür olduğunu görüyoruz.
Sanatçılar Ortaçağ’dan bu yana kitapların üretiminde yer almışlardır. Fakat ‘sanatçı kitabı’ olarak nitelenebilecek ilk eser “Songs of Innocence and of Experience” İngiliz vizyoner sanatçı ve şair William Blake (1757-1827) tarafından bariz bir emsal olmadan yaratıldı. Türkçesi “Masumiyet ve Deneyim Şarkıları” olan bu eserde Blake’in çizgileriyle birlikte şiir koleksiyonu yer almaktadır. Aşağıda kitabın kapağı ve içinde yer alan bazı sayfalar görülüyor:
William Blake
Keith Smith
Bu tarihsel örnekten sonra günümüze döndüğümüzde sanatçı kitabı örneklerini çoğaltmamız mümkün. Keith Smith tarafından 1969 yılında fotoğraf ve desenlerle oluşturduğu sanatçı kitabı ünik olma özelliğini taşıyor:
Sanatçı kitaplarında ünik özellik gösteren örneklerin dışında sınırlı sayıda baskıyla üretilenler de vardır.
‘Değiştirilen Kitaplar’ başlığı altında ‘Dönüştürülen Kitaplar’ ‘Heykel Kitaplar’a kadar uzanan bir çok örneği görmek mümkün.
Noriko Ambe’nin
Dönüştürülen kitaplar kategorisini zorlayan örnek olarak Tokyo-New York merkezli sanatçı Noriko Ambe’nin projesini göstermek mümkün. Ambe projesinde modern ve çağdaş sanatçılara ait otuz sanat kitabını değiştirdi. Her kitabı farklı karakterlerde, örneğin yumuşak ve akışkan şekillerde kesip, oydu. MOMA koleksiyonunda yer alan sınırlı sayıda üretilen Noriko Ambe’nin iki çalışması:
Brian Dettmer
Dönüştürülen kitap örneklerinden ‘Kavramsal Kitap Heykel’ kavramını yaratan Brian Dettmer’in çalışmaları oldukça ilgi çekmiştir. Geçen yılkı (2015) Contemporaryart İstanbul’da bir çalışması sergilenmiştir. Aşağıda sanatçının çalışmalarından bir örnek:
Bir kaç yıl önce ziyarete gittiğim Frankfurt kitap fuarında ‘Artist’s Book’ salonuna girdiğimde gördüğüm örnekler karşısında çok heyecanlanmıştım. Üzeri karalanmış masa takvimlerinden özel el yapımı tek örnek incillere kadar yüzlerce çalışma vardı. En çok etkilendiğim kitap, gotik karakterle elle yazılı ve örjinal boyanmış büyük boy incil oldu. Tıpkı bizim eski el yazma kitaplarımız gibi tamamı elle yazılmış, resimlenmiş irili ufaklı başka inciller de vardı. Bunların dışında yaratıcılığın sınır tanımadığı değişik kitap türleri çok heyecan vericiydi.
Ben de kendi kitaplarımı hazırlamak için kollarımı sıvadım. İlk kitabım tasarım bienaline ait çöpten aldığım katalog olacaktı. Kitabı hazırlarken bazı sayfaları katalogda bulunan yazı ve resimleri kapatmadan kafamdakileri birleştirmeyi denedim. Bazı sayfalarda serbest bağımsız desenlerle doldurdum.
Tasarım kataloğunun ardından bir inşaat şirketine ait kataloğu dönüştürdüm. Bu kitabın sayfalarının bir kısmını tamamen kapattım. Aşağıdaki örnekte olduğu gibi yer yer zemindeki görsellerden faydalandım.
Dönüştürülen kitap çalışmalarıma sanatçılara ait katalogları da dahil ettim. Bunların içinde bir kolleksiyoncunun kataloğundaki basılmış resimleri başka bir şeye çevirdim. Katalogdaki resimler kendi kompozisyonumun alt yapısını oluşturdu. Zemindeki renkleri ve şekilleri kendi formlarıma destek olarak kullandım. Sonuçta aşağıdaki çalışma gibi birçok resim gerçekleştirdim.
Bir başka sanatçı kitabı Mustafa Ata’ya aitti. Kitaptaki resimlerden hareketle görseller oluşturduğum gibi boş alanlarda da akrilik figür ve orjinal portreler çalıştım. Bir başka çalışmam BP şirketinin Türkiye’yi anlattığı kitap üzerine oldu. Sadece sağ sayfar üzerine yüzü aşkın akrilik çalışma yaptım. Sonraki kitap Cem Mumcu’ya ait bir kitaptı. Küçük boyda mukavva kapaklı kitabın sağında bulunan baskı resimler üzerine 116 adet portre işledim.
Bunların dışında tamamı boş sayfalara yaptığım çalışmalar da var. Sayfaları boş maket kitaplarını* veya boş defter sayfalarını da orjinal resimlerle doldurdum. Akrilik, guaş boyaların yanı sıra kağıt üzerine her türlü malzemeyle müdahale edebiliyorum. Fırça ve kalem dışında sünger, tel vs. malzemeleride kullanıyorum. Her kitabı farklı tarzlarda işlemeye çalışıyorum. Beni heyecanlandıran tek örnek orjinal kitap üretiyor olmak. Açtığım her sayfa dolu ya da boş farketmiyor, boyamam için bana heyecan veriyor. Sanırım bu maceram daha süreceğe benzer.
- (maket kitap: Matbalarda basım öncesi basılacak kitabın boyutlarını, kapağını ve kağıdını göstermek için hazırlanır.)
Bunlara ilave olarak desen çalışmaları da yapmaktayım. Üçyüz sayfalık İstanbul desenleri yaptığım kitabımı yarılamış durumdayım. Konu İstanbul olunca desen sayısını sınırlamak zorlaşıyor.
