Sanat ve çizgi roman ilişkisi güncel sanat tarihinde bilinen uzun soluklu bir ilişkidir. ABD’li sanatçı Roy Lichtenstein 1963 yılında 172,7×203,2 cm ebatlarında, tuval üzerine yağlı boya “Whaam!” tablosunu gerçekleştirdi. Bu tablo 1962 yılında DC Comics’in yayınladığı “All-American Men Of War” çizgi romanından alınan Robert Kanigher’in canlandırdığı bir sahneydi. Bugün Por Art akımının en bilinen yapıtlarından olan “Whaam!” Ressam Lichtenstein’a şan, şöhret ve para getirirdi. Asıl sahnenin yaratıcısı Robert Kanigher ise sadece çizgi roman literatüründe çizer olarak yer alabildi. Çizgi romanlar sanat kabul edilmiyor, ancak bir çizgi roman karesi alınıp tuvale taşındığı zaman sanatsal itibar görüyordu.
Benzer bir örnek 2010 yılında tekrar yaşandı. İngiliz çizer Brian Bolland’ın 1990’lı yıllarda çizdiği Tank Kızı’na ait görüntüler İzlandalı ressam Erro tarafından “remix” edildi ve Centre Pompidou’da sergilendi. Erro ön plana Bolland’ın tank Kızı’nı yerleştirip arkaya da Maoist Sosyal Gerçekçilikten alınan bir grup figürle resmi tamamlamıştı. Erro, çizgi roman sanatını çekme, yeniden çizme, karıştırma, resim haline getirme ve sanat olarak sunma konularında uzmanlaşmış bir sanatçı olarak tanınmıştı. Gudmundur Gudmundson daha sonraları Erro adını alır. 9 mart 2007’de Nişantaşı’nda bulunan Dirim Art Sanat Galerisi’nde de sergi açmıştır. O güne kadar çizgi roman karelerini resme aktarma konusunda muhalefet gösteren Mimar Sinan hocalarından birinin de fikir değiştirmesine vesile olmuştur.
Konumuza dönersek, gördüklerinden rahatsız olan birçok sanatçı, Erro’nun yaptığı şeyden dolayı rahatsız edildi ve Bolland’a da haber verildi. Bolland Tank Kızı’nı görmek için Pompidou Merkezi’ne gitti. Erro’nun yaptığı çalışmayı gördü, kendi imzası dahil bazı ayrıntılar atılmıştı. Bolland Erro’ya yazdığı mektupta isminin bilinçli olarak silindiğinin altını çiziyordu. Bunu yaparken bunun bir sanatçı tarafından yapılmadığını, bu nedenle sanat değil sadece malzeme ve hammaddeye indirgemiş olduğunu belirtiyordu. Bolland’ın Tank Kızı, Erro tarafından kolaja dönüştürülmüş poster olarak hediyelik eşya dükkanında 600 euro etiketle satışa sunulmuştu. Üstelik Erro imzasıyla satıştaydı. Bolland’ın yazdığı mektup üzerine yirmi adet poster satıştan kaldırıldı.
Bolland mektubunda Güzel sanatlar elitinin çizgi roman topraklarını sömürdüğünü, onlardan bir şeyler alıp geri hiçbir şey vermediklerini belirtiyor. Çizgi roman çizerlerinin çalışma sistemlerini de gönderme yapıyor Bolland. “1970’li yıllara kadar çizgi roman çizerlerinin çok kötü şartlarda çalışıyorlardı ve yayıncıların buyurduğu şartları kabul ediyorlardı. Eserleri tekrar yayınlansa da ödeme alamıyorlardı. Orijinal sayfaları geri alamadıkları gibi imzaları da yoktu. 1977’de ilk kez başlık sayfalarında yazar ve sanatçıların isimlerine yer verilmeye başlandı. Bugün artık çok sayıda insan çizgi roman yazar ve çizerlerini tanıyor.”
Bolland mektubunun son kısmında: “Daha önceki kolajlarınızı çok beğendim, birçok unsur yeni bir bütün oluşturdu. Ancak Tank Kızı posterinde benim işim hakim, satışı durdurmanızı öneriyorum.” yazıyordu.
Bolland ve birçok çizgi roman çizerine tercüman oluyordu. Çalışmasının tek sebebinin işinin basılıp dağıtılması olduğunu belirtiyordu. “Bir eser üretirken onu görme hakkına sahip olan zengin bir kişiye satmaktan hoşlanmıyorum. Eğer birisi benim eserimi görmek isterse bunu 1 dolar karşılığında yapabileceğini ya da göze alabileceklerini bilmek beni tatmin ediyor” diye yazıyordu.
Açıklama: Roy Lichtenstein, Robert Kanigher, Brian Bolland, Pop art, Whaam, çizgi roman, sanatçı, çizer, Tark Kızı, Tank Girl, Centre Pompidou, Pompidou sanat merkezi
