“UPON SOME ANIMAL NAMES THAT ARE USED IN DIALECT OF BEYCELI VILLAGE IN ORDU”
Öz:
Dil, toplumun yaşayışını yansıtır. Toplumu oluşturan en önemli ögelerden olan dil, toplumdan asla ayrı düşünülemez. Bir milleti ya da bir yöreye özgü insanları anlamak istiyorsak, o ülkenin ya da bölgenin dil özellikleri ve kullandığı kelimeler önemli ipuçları sunacaktır. Bu çalışmamızda, Ordu ilinde bulunan Beyceli Köyü ağzında kullanılan bazı hayvan adları üzerinde durulacak ve örnekler tasnif içerisinde verilecektir.
Anahtar Kelimeler: Ağız, Ordu, Beyceli, Ad, Hayvan
Abstract:
Language represents in society. Language that is one of subjects of society can never be apart from society. If we want to understand a nation or people of an area, their language gives us clue on that. Our article is on some animal names that used in Beyceli Village in Ordu.
Keywords: Dialect, Ordu, Beyceli, Name, Animal
Dil, toplumun yaşantısından izler taşır. Bir yerdeki halkın yaşantısını anlamak için diline, dilini anlamak için de yaşantısına bakmak yeterli olacaktır. Bu durum, Ordu ili için de geçerlidir. Ordu ilindeki insanları tanımak istiyorsak bu yerle ilgili derlemeler bize gerekli bilgiyi sağlayacaktır.
Ordu ilinde bulunan Beyceli köyünde de hayvancılık yapılmakta, halkın bir kısmı bu işle geçimini sağlamaktadır.
Nitekim, söz konusu köyde halen Yörükler yaşamaktadır. Köyde Hocagiller, Emetgiller, Osmancagiller, Bahriler, Şevgiller, Soflar, Dikbasanlar, Mahmutlar, Şakirler, Menefgiller gibi adlandırmalarla aynı soydan gelenler karşılanmaktadır.
Yazın yaylaya gidilmekte ve kışın köyde yaşayanlar bulunmaktadır. Köyde kışın kalan kalan genellikle yaşlı kesim olmakta ve genç kuşak ise yalnız yaz tatillerinde köye gelmeyi tercih etmektedir.
Köyde fındıkçılık ön plandadır. Fındık zamanı köyün nüfusu artmaktadır.
Hayvancılığın oluşu da, burada yaşayan halkın ağzında hayvancılık ile ilgili kelimelerin de yerleşmesine neden olmakta, hatta bazı hayvanların standart dilden farklı isimlerle adlandırıldığını görmekteyiz.
Bu isimlerden bazıları dönemsel olarak kullanılmakla beraber, bazıları da sadece ses değişimine uğramış şekildedir. Bazı isimler ise, standart dilden tamamen farklı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hayvanlarla ilgili bu yöreye özgü, farklı kelimelerin kullanılması burada kırsal kesimde hayvancılığın uzun bir dönem boyunca büyük önem arz ettiğini göstermektedir.
Bu makalemizde de, Ordu ilinde bulunan Beyceli köyü ağzındaki hayvan adları derlenerek, Derleme Sözlüğü ve Nuretin Demir’in Ordu İli ve Yöresi Ağızları adlı çalışmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Kaynak kişiler, köyün yaşlısı ve halen köyde yaşamakta olan kişilerdir. Derlemenin kaynak kişileri Hocagiller denilen Sarıhan’lardan Fatma Sarıhan ve Nermin Sarıhan’dır. Hocagiller adlandırması, burada yaşamış olan Müderris Hâmid Hoca’dan gelmektedir.
Adı geçen köyün ağzının incelenmesi, bize ağız araştırmalarında birçok konuda yardımcı olacaktır.
Hayvancılık da, Yörük yaşantısında önem arz etmektedir. Bu sebeple, hayvanların adlandırılması bize köyün geçmişi konusunda da aydınlatacaktır.
Beyceli köyü ağzından alınan bazı hayvan adları, tarafımızca şöyle tasnif edilmiştir:
- Dönemsel Adlandırmalar
- Ses değişmesiyle Oluşturulan Adlar
- Standart dilden Tamamen Farklı Kullanımlar
- Dönemsel Adlandırılmalar
Bazı hayvan türlerinin dönemsel olarak adlarının değişmekte, geçirdiği evreyle ilgili olarak isimlendirilmektedir. Bu tarz kullanımlar köylerde özellikle hayvancılık yapılan yerlerde yaygındır, Ordu ilinde bulunan Beyceli köyünde de bu şekilde kullanımlar karşımıza çıkmaktadır:
Gürk: Tavuğun yumurtlama zamanındaki hali
Cücük: Tavuğun yavrusu
Férik: Tavuğun yumurtlamaya başlamadan önceki hali.
Örsemiş: İneğin çiftleşme zamanındaki hali
Biçik: Dananın yeni doğmuş hali.
Düve: Dananın biraz daha büyümüş hali. Dişi.
Balak: Kömüşün yavrusu
Filiz: Horozun civciv evresinden sonraki hali.
Kéçig: Köpek yavrusu
Kuduruk: Hasta olmuş köpek.
Sıpa: Eşeğin yavrusu
- Ses Değişmesiyle Oluşturulan Adlar
Bazı adlandırılmalar da ses değişmeleri ile farklılaşmış isimler karşımıza çıkmaktadır:
Eşşek: Eşek
Böcük: Böcek
Ayu: Ayı
- Standart Dilden Tamamen Farklı Kullanımlar
Bazı hayvan isimlerinde ise standart dilden farklı kullanımlar karşımıza çıkmaktadır. Beyceli köyünde yaşayan halk, bazen farklı adlandırmaları tercih etmektedir. Bu sınıftaki isimler:
Pisik: Kedi
Kuvan: Arı
Sıçan: Fare
Göden: Kurbağa
Gelo: Farenin büyüğü.
Sarı kuvan: Eşek arısı
Sonuç olarak söyleyebiliriz ki, eskiden beri hayvancılığın yapılıyor oluşu ile söz konusu ağızdaki hayvan adlarının farklı kullanımlarının yer alması bağlantılıdır. Bir bölgedeki geçmiş ve şu anki yaşantı hakkında bilgi almak istiyorsak, o bölgenin ağzını incelemek bize yeterli bilgiyi verecektir.
Kaynakça
DOĞAN, Levent (2012), Türk Kültürünce Hayvanlar ve Hayvan İsimleri:
DEMİR, Nurettin (2001), Ordu İli ve Yöresi Ağızları, TDK, Ankara
ÖZSOY, Sumru v. d. (2000), Türkçenin Ağızları Çalıştay Bildirileri, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul
Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri (2009), TDK, Ankara
DEMİR, Nurettin (1999), Ağız Sözlükçülüğü, Kebikeç Dergisi, S.7-8
AYDIN, Mehmet (2008), Ordu ve Yöresi Ağızlarında Armut Adları, Turkish Studies, 3/3, Spring
İLHAN, Nadir (2009), Sözlük Hazırlama İlkeleri, Çeşitleri ve Özellikleri, Turkish Studies, 4/4, Summer
BRENDEMOEN, Bernt (1999), Doğu Karadeniz Ağızlarının Söz Varlığı, Uluslar Arası Sözlük Bilimi Sempozyumu Bildirileri, Hacettepe Yayıncılık & Kitapçılık, Ankara
