A) Eski Hitit Krallık Çağı Dönemi (M.Ö. 1660-1470/60)
Eski Hitit Krallık Döneminden taş yontu ve maden eserler bugüne çok sayıda ulaşmamıştır. Bu çağın maden eserleri daha çok Güneydoğu Anadolu kökenli yapı- adak çivilerinin oluşturduğu eserlerdir. Bunların görünümleri birbirlerine benzerler. Yassı ve üst kısımları stilize insan biçimlidir. Alt kısımları ise çivi gibi bir yere saplamak, çakmak için yapılmıştır. Bunlar çoğunlukla Hitit yapı ritüelleri ile ilgilidir.
1- Metal Eserler:
Katalog No: 1
Eserin Adı: Altın Varak Kaplı tanrı heykelciği
Cinsi: metal
Buluntu Yeri: satın alma yolu ile müzeye getirilmiş.
Bulunduğu Müze: Önasya Eserleri Müzesi, Berlin
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 18-16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Üst kısmı stilize insan şeklinde yassı çivi. Stilize insan figürü; başında sivri bir başlık, gözler iri badem göz, burun iri betimlenmiştir. Dudaklar kapalı ve belirgin işlenmiştir. Gövde basit bırakılmış ve kollar iki yana açıktır.
Katalog No: 2
Eserin Adı: Yapı- Adak Çivisi
Cinsi: metal
Buluntu Yeri: Doğanşehir
Bulunduğu Müze: Şark Eserleri Müzesi, İstanbul
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 18- 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Tanrı heykelciği biçimli yassı adak çivi. Stilize insan figürü; başında sivri bir başlık, gözler derinde , burun iri betimlenmiştir. Dudaklar kapalı ve belirgin işlenmiştir. Gövde basit bırakılmış ve kollar iki yandadır.
Katalog No: 3
Eserin Adı: Yapı – Adak Çivisi
Cinsi: metal
Buluntu Yeri: Arapkir
Bulunduğu Müze: Tübingen Üniversitesi Özel Koleksiyonı
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 18- 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Tanrı heykelciği biçimli yassı adak çivi. Stilize insan figürü; başında sivri bir başlık, gözler derinde , burun iri betimlenmiştir. Gövde diğerlerine göre daha ayrıntılı işlenmiştir. Kollar dirsekten bükülerek tasvir edilmiştir. Alt ucu yine sivri bırakılmıştır.
Katalog No: 4
Eserin Adı: Yapı – Adak Çivisi
Cinsi: metal
Buluntu Yeri: Belli değil
Bulunduğu Müze: Özel koleksiyon
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 18- 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Tanrı heykelciği biçimli yassı adak çivi. Stilize insan figürü; başında sivri bir başlık, gözler derinde , burun iri betimlenmiştir. Gövde diğerlerine göre daha ayrıntılı işlenmiştir. Kollar dirsekten bükülerek tasvir edilmiştir. Alt ucu yine sivri bırakılmıştır.
Katalog No: 5
Eserin Adı: Tanrı Heykelciği
Cinsi: Bronz
Boyutu: 11,4 sm.
Buluntu Yeri: Dövlek
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 18- 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Sivri başlığın ve yanlarında ileri çıkık boynuzları tanrı imajına vurgu yapmaktadır. Tanrı, yürüyüş pozisyonunda ve sol ayağı ileride betimlenir. Kollarından biri yukarı kalkıkken diğeri ileri doğru hamle yapmaktadır. Elindeki bir nesneyi atış için hazır konumda gösterilmiştir. Ayaklarının uçları kalkıktır. Ayak ve kolların hareketi ile frontaliteden ayrılarak heykel derinlik kazanmıştır. Üzerinde Hitit Tanrı kabartmaları ile örtüşen kısa tunika vardır. Fiziki özellikleri ise; kafa tüm vücuda hakim, boyun kalın ve güçlü, vücut şekli üçgen verilmiştir.
Katalog No: 6
Eserin Adı: Tanrı Heykelciği
Cinsi: Bronz
Boyutu: 14,5 s m.
Buluntu Yeri: Konya
Bulunduğu Müze: Tübingen Üniversitesi Özel koleksiyonu
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 18- 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Dövlek’te bulunan tanrı heykelciğine çok benzemekle birlikte yapımı stili ile taşra işidir. Yine sivri başlık, kısa tunika şeklinde betimlenmiştir. Kol ve bacaklar hareketli işlenmiştir.
Katalog No: 7
Eserin Adı: Gümüş geyik ritonu
Cinsi: Gümüş
Boyutu: 17 s m.
Buluntu Yeri: Bilinmiyor
Bulunduğu Müze: Norbert Schimmel koleksiyonu
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Kült kabıdır. Bu ritonlar iki parça halinde yapılmıştır. Baş ve protom kısmı birbirlerine eklenerek bir bütün oluşturmuştur. Ekleme yeri bezekli bir şerit ile işlenmiştir. Detaylı bir işçilik kullanılmıştır.
2- Pişmiş Toprak Heykeller:
Eski Hitit Krallık çağında rölyefli kült kaplarına koşut olarak işmiş toprak kült heykelciklerinin de geliştiğini görmekteyiz. Bu heykelciklerde hayvan figürünün çokluğuna karşın insan betimi azdır.
Katalog No: 8
Eserin Adı: Pişmiş toprak boğa ritonları
Cinsi: Pişmiş toprak
Boyutu: 90 cm.
Buluntu Yeri: Boğazköy- Büyükkale
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Törensel ritüel kabı. Çift Boğa betimi. Ayakta durur şekilde betimlenmiştir. Tüm boğa betimlerinin beden kısımları et kırmızısı ve ya kırmızıya kaçan kahverengi rengindedir, üzerleri açkılıdır. Boğa betiminin ağız deliklidir. Ayrıntıları belli etmek için beyaz rengi kullanmışlardır. Üst kısımlarımda ise libasyon- sıvı dökebilmek için bir ağız vardır. Betimleri oldukça gerçekçidir. Hitit Mitolojisindeki Hurri ve Şerri oldukları düşülmektedir.
Katalog No: 9
Eserin Adı: Pişmiş toprak boğa başı
Cinsi: Pişmiş toprak
Boyutu: Ortalama 90 cm.
Buluntu Yeri: Tokat
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Törensel ritüel kabı. Boğa başı betimi. Baş cepheden dik betimlenmiştir. Rengi et kırmızısıdır ve açkılıdır. Anatomisi gerçek bir boğaya benzemektedir. Gerçekçi yapılmıştır. Boynuz ve diğer detaylarda beyaz renk kullanılmıştır.
Katalog No: 10
Eserin Adı: Pişmiş toprak aslan ritonu
Cinsi: Pişmiş toprak
Boyutu: 15.5 cm yüksekliğinde 25.3 cm genişliğindedir.
Buluntu Yeri: Boğazköy- Ambarlıkaya
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: M.Ö. 16. Yüzyıl
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Dört ayağı üzerinde, ağzı açık, saldırı anında betimlenmiştir. Kulakları eksiktir. Toprak kırmızısı renginde ve açkılıdır. Beden üzerinde anatomik ayrıntılara önem verilmiş ve işlenmiştir. Baş ve yele kısmı ince işlenmiştir. Yele tüyleri stilize verilmiştir, yele kabartma tekniği ile bedenden ayrılmıştır. Gözler kakma olarak yapılmıştır. Diğer riton kapları gibi sırtta libasyon için bir açıklık ve ağızda delik olarak yapılmıştır. Eski Hitit Dönemine tarihlenmektedir.
Katalog No: 11
Eserin Adı: Stilize koç ritonu
Cinsi: Pişmiş toprak
Buluntu Yeri: Ilıca Hitit Nekropolü
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: Eski Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Dört ayağı üzerinde, silindirik gövdeli, stilize koç ritonu. Üstten tek kulplu olarak yapılmıştır. Gövdenin üst bölümünde libasyon için bir ağız bırakılmıştır. Baş kısımda ağız delik olarak yapılmıştır. Kült kabıdır.
Katalog No: 12
Eserin Adı: Boğa ritonları
Cinsi: Pişmiş toprak
Buluntu Yeri: İnandıktepe
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: Eski Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: üç farklı boy boğa betimi yapılmıştır. Üçü de ayakta betimlenir. Renkleri parlak et kırmızısıdır ve parlak açkı kullanılmıştır. Gözlerde beyaz renk ayrıntı için kullanılmıştır. Boynuzlar beden ile aynı renk bırakılmıştır. Boğalar gerçekçi betimlenmiştir.
B)Yeni Hitit Krallığı ( Büyük Hitit Krallığı) Çağı ( M.Ö. 1470-1190)
Bu dönemde ki heykeller, daha çok mimari parçalarla bağlantılı eserler ya da kaya üzerinde ki rölyefler şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bunların dışında ise; birkaç kabartmalı kaide, stel ve kült tekneleri mevcuttur. Özellikle insan betimli heykel sayısı çok azdır.
Katalog No: 13
Eserin Adı: Başı olmayan taş heykel
Cinsi: Taş- Kalker
Boyu: 2.10 m
Buluntu Yeri: Alacahöyük
Bulunduğu Müze: Alacahöyük Müzesi, Çorum
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Başı olmayan tanrı ya da kral heykeli. Beden tam plastik işlenmiştir. İnsan boyunu aşar. Erkek heykelidir. Heykel uzun bir manto ile betimlenmiştir. Manto öne kıvrık sol kolu kapatmaktadır. Öne yönelen sağ kol ise manto altından hissedilir. Heykelin arka kısmı pek işlenmemiştir.
Katalog No: 14
Eserin Adı: Diskus başlıklı kadın heykel başı
Cinsi: Chlorit taş
Boyu: Yükseklik 16 sm
Buluntu Yeri: Boğazköy
Bulunduğu Müze: Boğazköy Müzesi, Çorum
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Başta hale şeklindeki şapka oldukça harap olmuştur ve kulakların arkasından başa oturtulmuştur. Gözler iri badem göz şeklinde işlenmiş ve göz altı torbaları verilmiştir. Kulaklar iri ve volüt şeklinde betimlenir. Burun güçlü ve geneksel Hitilerle karakterize olmuş şekilde yapılmıştır. Dudaklar hafif gülümser şekilde verilmiş ve dudak çizgileri belirgindir. Büyük kraliçe betimi olabilir.
Katalog No: 15
Eserin Adı: Diskus başlıklı oturan tanrıça
Cinsi: Bronz
Buluntu Yeri: Alacahöyük
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Oturur şekilde betimlenmiş kadın heykeli. Heykel izleyiciye bakar pozisyondadır. Başında geniş hale eklinde bir şapka alından itibaren tüm başı örter. Gözler kapalı, burun karakteristik Hitit özellikli burundur. Giyimli betimlenmiş, üzerine yapışan uzun bir elbise üzerinde dökümlü kumaş vardır. Oturur pozisyonda betimlenir.
Katalog No: 16
Eserin Adı: Oturan tanrıça heykelciği
Cinsi: Altın
Buluntu Yeri: Boğazköy
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Oturur şekilde , Heykel izleyiciye bakar pozisyondadır. Başında geniş hale eklinde bir şapka alından itibaren tüm başı örter. Gözler badem şeklinde, burun karakteristik Hitit özellikli burundur. Sağ kol içe kıvrık gösterilmiştir. Ayaklar yere değmez. Koruyucu ya da onurlandırıcı amaç için kullanılmış olabilir.
Katalog No: 17
Eserin Adı: Diskus başlıklı minyatür oturan tanrıça
Cinsi: Altın
Buluntu Yeri: Sarıoğlan- Çiftlik köyü, Kayseri
Bulunduğu Müze: Kayseri Müzesi- Kayseri
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Oturur şekilde ve kucağında çocuk tutar şekilde betimlenmiştir. Bu buluntular çoğunlukla duvar içinde spoli şekilde bulunmuştur.
Katalog No: 18
Eserin Adı: Tanrı heykelciği
Cinsi: Bronz
Buluntu Yeri: Doğantepe, Amasya
Bulunduğu Müze: Amasya Müzesi, Amasya
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Sivri başlıklı erkek heykeli. Kol ve Bacakları eksiktir. Yüz dolgun, gözler derin ve badem şeklinde, kaş kemeri belirgin, burun karakteristiktir. Kulaklar iridir. Üst vücut çıplak değil dar bir giysi vardır. Bunu boyunda ki v çizgiden anlarız. , alta kısım kısa ince işçilikli bir etekle gösterilmiştir. Vücut anatomisi önceye göre daha başarılıdır.
Katalog No: 19
Eserin Adı: Ayakta Tanrı heykelciği
Cinsi: Bronz
Buluntu Yeri: Boğazköy
Bulunduğu Müze: Doğu Eserleri Müzesi. Berlin
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Başlık kısmı eksiktir. Sol kol eksiktir. Sağ kol ise dirsekten öne doğru bükülmüş hamle yapar gibi betimlenmiştir. Üst vücut çıplak değil dar bir gömlek vardır boyunda ki v kıvrım gömleği hissettirir , altta ise Hitit kabartmalarından da bildiğimiz klasik kıyafet vardır.
Katalog No: 20
Eserin Adı: Güneş Tanrıçası
Cinsi: Altın
Buluntu Yeri: Anadolu
Bulunduğu Müze: Norbert Schimmel Kolekksiyonu
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: aslan ayaklı tahtında oturan tanrıça betimi. Eserin büyük bir kısmını başında taşıdığı haleli şapka kaplamaktadır. Başlık alından itibaren tüm kafayı kaplar. Yüz karakteristik Hitit tipi özellikleri taşımaktadır. Kulaklarında iri halkalar takılıdır. Ayaklarına dek giyiniktir. Kucağında muhtemelen oğlunu tutmaktadır. Çocuk ellerini göğsünde bağlar pozisyonda betimlenir. En güzel örneklerdendir.
Katalog No: 21
Eserin Adı: Dağ Tanrısı heykelciği
Cinsi: fildişi
Boyut: 3,6 sm
Buluntu Yeri:Boğazköy
Bulunduğu Müze: Anadolu Medeniyetler Müzesi, Ankara
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Başında sivri Eski Babil stilinde boynuzlu bir başlık bulunmakladır. Kollar göğüs hizasında ve eller birbirine birleşmiştir. Dağ tanrısına özgü bir kıyafetle pullu olarak betimlenmiştir. İri kulaklı ve sakallı bir figürdür.
Katalog No: 22
Eserin Adı: Tanrı heykelciği
Cinsi: Dağ kristali
Boyut: 6.1 sm
Buluntu Yeri: Tarsus- Gözlükule
Bulunduğu Müze: Adana Arkeoloji müzesi, Adana
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Baş üzerinde sivri bir külah ya da başlığın varlığı belli olmaktadır. Vücudu blok halinde işlenmiştir. Eller göğüs altında birleşik vaziyettedir.
Katalog No: 23
Eserin Adı: Boğazköy Sfenksli Kapının yontusu
Cinsi: Taş
Boyut: 2.50 m
Buluntu Yeri: Boğazköy
Bulunduğu Müze: Eski Şark Eserleri Müzesi, İstanbul
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: üç boyutlu plastik eser olarak işlenmiştir. Ayaklar beş parmaklı aslan pençesi şeklindedir. Kuyruk diktir ve uçlar spiral eklinde sonlandırılmıştır. Yüzler hafif gülümser şekilde betimlenir.
Katalog No: 24
Eserin Adı: Yerkapı sfenksi
Cinsi: Taş
Boyut: 2.50 m
Buluntu Yeri: Yerkapı
Bulunduğu Müze:
Dönemi ve Tarihi: Yeni Hitit Krallık Dönemi
Kaynakça: Darga A.M., Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanımı: Baş ustaca işlenmiştir bir kadın başıdır. Yüzde dolgun yanaklar ve kartal burun hâkimdir. Gözler başka maddeden kakma olarak yapılmıştır. Alın basık ve saçlar ortadan ikiye ayrılmış arkaya doğru devam edip kulakların arkasından göğüsse spiral yaparak inmektedir. Başta çift boynuzlu başlık yükselmektedir. Yüzde arkaik gülümseme hâkimdir.
çok teşekkürler…