Erken Yunan çağlarındaki mimari yapılar henüz taş işlemeciliği gelişmediği için ahşaptan yapılmaktaydı. Daha sonra Yunan dünyası Mısır’dan taş işlemeyi öğrendi ve tapınaklarını taştan yapmaya başladı. Bu gelişme ile yapılar daha dayanıklı ancak daha ağır olmaya başladı ve yapıların taşınması için sağlam sütunlara ihtiyaç duyuldu.
İlk taş yapılarda acemi işçilik ve yetersiz bilgi sebebiyle ağır çatı yapısının taşınabilmesi için “Dor Düzeni” olarak adlandırılan sütunlar kullanıldı. Bu sütun yapıları ileri dönemdeki sütunlara göre kaba ve işlevseldi. Yalnızca sütun çapının 2-3 katı uzunluk sağlanabiliyordu. Direkt olarak “stylobate” adı verilen tapınağın zeminine oturtuluyorlardı ve alt kısımları geniş, üste gidildikçe daralan bir yapıya sahiplerdi.
Taş işçiliğinin ve mekanik bilginin gelişmesiyle işlevin yanında estetiğe de önem verilmeye başlandı ve böylece “İon Düzeni” ortaya çıktı. İon sütunları Dor düzenine göre daha ince, sütun çapının 8 katına kadar uzun yapılabilen ve daha estetik yapılı idi. Sütun stylobate’a oturmuyor bir sütun kaidesiyle süslenip volütlü bir sütun başlığı ile estetik görünüm tamamlanıyordu.
Bu 2 düzende bazı yerlerde aynı anda kullanılırken zamanla İon düzeni daha fazla tercih edilmeye başlandı. İon sütunları daha estetik olmasına rağmen daha az ağırlık taşıyabildikleri için 2 katlı yapıların alt katlarında Dor, üst katlarında İon düzeni kullanılmış örnekler görmemiz mümkündür. Dor düzeninin kabalığı eril olanı temsil ederken İon sütunlarının estetiği ve yiv kıvrımlarının dişil olandan ilham aldığı düşünülmektedir.
Roma döneminde ise çatı yükü gibi mekanik sorunlar tamamen çözüldüğü için “Korinth Düzeni” adı verilen yeni, daha görkemli ve daha karmaşık bir düzen benimsendi. Bu düzenin ana elemanı sütun başlığında tasvir edilen akanthus yapraklarıydı. Akanthus yaprağı betimlemeleri dışında korinth düzeninin diğer elemanları İon sütunlarındaki yapıların bir kopyasıdır.
Merhaba,
Yazınızda bahsettiğiniz Erken Yunan dönemi ile hangi çağı kastediyorsunuz? Hellenistik dönemden çok daha önceleri taş mimari vardır.Gerek tiyatrolarda gerekse lahit olarak taş hep vardı. Çok erken dönemlere gidersek var olan kerpiç evlerin temelinde zaten taş vardı.
Sizin ahşap olarak kastettiğiniz Erken yunan dönemini ben tam olarak anlamadım. Aydınlatırsanız sevinirim.
Teşekkürler.
Merhabalar,
Erken Yunan Dönemi olarak bahsedilen dönem Arkaik Dönemdir. Tiyatro,lahit veya temel yapımlarında tabi ki taş malzeme kullanılmıştır ancak taşın yardımcı malzeme olmasının dışında tamamı taştan binalar yapılması erken dönemlerden olan Arkaik Döneme denk gelmektedir.